26 Temmuz 2016 Salı

L'Etat D'Urgence et Les Temps Extraordinaires en Turquie


Après le coup d’état raté de 15 juillet, le Président de la République turc Monsieur Recep Tayyip Erdoğan a instauré l’état d’urgence dans le pays pour trois mois.[1] L’état d’urgence a été ratifié par le parlement turc aussi. Maintenant, Monsieur Erdoğan a le pouvoir de diriger le pays avec des décrets sans le contrôle législatif. Cette période peut être considérée comme un exercice en système présidentiel, un nouveau model de gouvernance que Monsieur Erdoğan a toujours voulu. Grâce à ses pouvoirs extraordinaires pendant l’état d’urgence, Monsieur Erdoğan a chassé 50.000 serviteurs de l’état qui ont des liens avec la communauté islamique de Fethullah Gülen, un ordre très fort en Turquie qui a été accusé par Erdoğan et les autres officiels de l’état pour avoir organisé le coup d’état manqué de 15 juillet.[2] De plus, 15 universités, 35 hôpitaux, 1.043 école privés et internats, 1.229 organisations non-gouvernemental et 19 syndicats qui appartenaient à la communauté de Gülen ont été fermé par l’Etat turc.[3] Erdoğan a aussi demandé la rétrocession de Gülen qui vit aux Etats-Unis depuis 1999 de Monsieur Barack Obama, le chef d’Etat des Etats-Unis.

Gülen et Erdoğan étaient des alliés contre l’état kémaliste avant quelques années

Comme la démocratie nécessite le changement des gouvernements par les élections démocratiques, le gouvernement a le droit de défendre lui-même après un attentat de coup d’état. Mais ces mesures extraordinaires ont été prises pendant l’état d’urgence sans avec des décisions législatifs. La communauté de Gülen a déjà déclaré par l’Etat turc et le média turc comme le responsable de coup militaire sans succès. En Turquie, il y a une atmosphère d’horreur maintenant et personne n’interroge les preuves. Je ne sais pas qui a organisé le coup d’état en Turquie, je n’ai pas de sympathie pour le gouvernement ou pour la communauté islamique de Gülen comme un analyste neutre, mais je ne suis pas sur aussi que c’était les Gülenists qui ont organisé l’attentat sans voir les preuves dans un cour juste. L’armée turque est connue avec son identité laïque et moderne et son idéologie de kémalisme, pas avec l’islamisme modérée de la communauté de Gülen. De plus, la Turquie avait des affaires controversées presque la même (Ergenekon et Balyoz) avant quelques années et on a vu que les accusations étaient faibles; donc les accusés sont finalement acquittés. Maintenant, sans avoir un procès de jugement propre et démocratique, je pense qu’on doit être patient avant d’accuser les gens. Mais malheureusement, les chaines de télévision et les journaux en Turquie agissent comme des juges et accusent la communauté de Gülen. Même si les actes de gouvernement ne sont pas ouverts au contrôle législatif pendant l’état d’urgence, les affaires contre l’Etat turc au Cour de Justice Européenne peuvent devenir des problèmes sévères pour la Turquie dans les années prochaines. L’Amnestie Internationale a déjà déclaré que les détenus ont été torturés par la police, une attitude qu’on ne peut jamais approuver même contre les putschistes.[4] En plus, la communauté de Gülen a une réputation assez bien dans le monde entier; pour supporter le dialogue entre les chrétiens et les musulmanes[5] et de dénoncer les groupes islamistes « jihadist » comme l’Etat Islamique.[6] Gülen n’a jamais dit qu’il supporte la loi islamique mais Erdoğan a dit quelque fois pendant sa jeunesse qu’il défend la loi islamique.[7] Mais récemment, Erdoğan a défendu le sécularisme pendant son visite en Egypte et a exprimé que les musulmanes doivent supporter le sécularisme et que le sécularisme n’est pas l’athéisme.[8] En plus, le cas que Monsieur Erdoğan est un politicien élu par le peuple, mais Monsieur Gülen est un homme de dieu qui n’est pas responsable au peuple, fait la situation plus complexe. Selon moi, on doit toujours défendre la démocratie et les droits de l’homme mais pas seulement pour les députés, aussi pour les civiles, les soldats et les communautés islamiques.   

Il y a aussi des problèmes graves pour la démocratie en Turquie après le coup d’état sans succès. Les journalistes opposant au gouvernement islamo-conservateur de Monsieur Erdoğan et son parti l’AKP (Parti de la Justice et du Développement) pensent que le gouvernement peut utiliser cet événement comme une opportunité pour une chasse des sorcières et d’imposer la silence sur tous les groups opposants à son pouvoir.[9] Des mandats d’arrêts délivrés à l’encontre de 42 journalistes confirment mon souci.[10] S’il y a un crime de coup, selon moi, on doit arrêter et accuser les gens qui ont des armes, pas les gens avec des crayons. Mais on a déjà vu que le gouvernement va l’utiliser afin de se débarrasser les Gülenists complètement. Les critiques exprimées même par Soner Cagaptay qui disent que Monsieur Erdoğan et ses alliés peuvent essayer d’installer un système islamiste comme la révolution islamique de l’Iran en 1979.[11] Le coup d’état raté a fait Monsieur Erdoğan un grand héro de démocratie encore une fois et a ouvert la porte pour un régime présidentiel. Les partis d’opposition aussi n’ont pas supporté le coup d’état; le CHP (Parti Républicain du Peuple, le plus grand parti de l’opposition en Turquie) a même organisé un meeting à la place Taksim au cœur d’Istanbul[12], mais c’est toujours Monsieur Erdoğan qui a profit de coup militaire manqué politiquement comme le chef de l’Etat. Erdoğan a même dit que « c’est un cadeau de Dieu pour lui »[13], en signifiant le coup d’état manqué. La presse internationale aussi semble trop suspicieuse des intentions de Monsieur Erdoğan. Par exemple, Le Monde souligne les risques d’autoritarisme avant de célébrer la victoire de la démocratie.[14] Financial Times écrit qu’il y a une risque de la chute institutionnelle en Turquie[15] et Monsieur Johannes Hahn, le commissaire européen à l’élargissement, a dit l’UE observe l’état d’urgence avec inquiétude.[16] Monsieur Hahn a aussi dit que les listes d’arrestations étaient prêt avant l’attentat de coup militaire.[17] Si c’est vrai, ça montre que ce n’est pas seulement un acte pour défendre la démocratie, mais un purge contre les islamistes modérés.

Finalement, je dois dire que, pour moi, le sécularisme est toujours plus préférable contre l’islam modéré, mais si la Turquie va faire la choix entre l’islam modéré et l’islam radical (jihadist) dans le futur, je vais choisir l’islam modéré. Aussi, je préfère que les gouvernements utilisent des méthodes démocratiques au lieu des purges. Comment on doit arranger la place des communautés islamiques et les autres confréries dans une démocratie est un autre sujet de débat. On doit respecter les gens religieux et les communautés islamiques et les autres sectes dans la sphère privée, mais dans la sphère publique, la hiérarchie de l’Etat doit prédominer sur la hiérarchie des sectes.   

Dr. Ozan ÖRMECİ


24 Temmuz 2016 Pazar

Emergency Law and Extraordinary Times in Turkey


The failed coup attempt of July, 15 in Turkey started a chain reaction in the country. Turkish President of the Republic Mr. Recep Tayyip Erdoğan declared emergency law for three months and this was ratified by the Turkish Parliament. Erdoğan now will be able to rule the country by decree laws (kararname in Turkish) without any legal barriers. So far, approximately 50.000 people were kicked out of their jobs from important state institutions including the Prime Ministry, Ministry of Internal Affairs, Ministry of National Education, Council of Higher Education (YÖK), Directorate of Religious Affairs, Turkish National Intelligence Agency (MİT) and state universities for alleged links with the Gülen religious community or “Fetö” (Fethullah Gülen Terrorist Organization) with its new name.[1] Moreover, 15 universities, 35 hospitals, 1043 private education centers (dershane) and dormitories, 1229 non-governmental organizations and 19 unions were shut down.[2] This shows that, Turkey is now officially waging a war against Gülen organization that was hold responsible of the failed coup attempt by President Erdoğan and other top state officials. President Erdoğan immediately began to demand the arrest of Gülen[3], who has been living in self-imposed exile in United States for nearly two decades. Gülen issue has already become a political matter between USA and Turkey.

Erdoğan and Gülen were once close allies

Since military coups are illegal in a democratic system, the government’s deeds are understandable for many analysts in Turkey. However, extraordinary measures taken by the government are not caused by the decision of a proper democratic trial, which increases suspicions about the real intentions of the government. It is, in deed, very normal to question the intentions of the government since these steps are not taken after a proper trial that will prove the Gülenist conspiracy against the government. However, all these measures are taken via emergency law without any democratic legal decision. This shows that, President Erdoğan now controls all three powers within the democratic regime; execution, legislation and judiciary. Moreover, Turkish media already declared Gülen community responsible from the failed coup attempt, a very strange attitude for free press, which proves that there is a strong governmental pressure over the Turkish media. That is why, international press, unlike Turkish media, seems very much concerned about the decay of Turkish democracy. In addition, whether they are guilty of this coup attempt or not, Gülen community has a good reputation in the world especially among liberal circles that encourage and support interfaith dialogue. Gülen was even once described by Victor Gaetan in a Foreign Affairs article as the “Martin Luther of Islam” thanks to his anti-extremist Islamic views, often labeled as “moderate Islam” (ılımlı İslam). Gülen previously met with Pope Jean-Paul II and declared his respect for Christians and Vatican.[4] Recently, Gülen criticized ISIS in a WSJ article and called all Muslims around the world to fight with “extremist cancer”.[5] Considering Turkey’s support for radical revolutionary groups in the Syrian civil war, President Erdoğan’s fight against Gülen’s moderate Islam tradition might be interpreted in the world in a negative way, like Turkey is making transition into radical Islamic rule. That is why; President Erdoğan and the ruling JDP (Justice and Development Party) should use democratic mechanisms to fight against coup plotters and Gülen community. It is also a discussion topic whether we should blame the whole organization or religious community or not, if few people from this community engaged in coup attempt or other criminal activities. Most importantly, without a democratic trial, Turkish government and media should not have pointed out a group or a person as criminal. This shows that, Turkish democracy is still very far from the very basic notions of democratic systems such as “rule of law” and “innocent until proven guilty”. This same lack of democratic mentality is also very obvious in President Erdoğan’s appeal to Mr. Obama, since Erdoğan tells Obama to hand over Gülen to Turkey as if United States is a country without democracy and rule of law and Presidents can do whatever they want without legal procedures.[6] Although Turkey had a very similar experience recently, in Ergenekon and Balyoz cases, which eventually showed that none of the people who were labeled as criminal by the government and media were guilty, the country’s lynching culture is still very visible in its media’s attitude towards criminal charges.

Reactions from the international community also prove my hesitations. For instance, European Union (EU) Commissioner in charge of European Neighborhood Policy and Enlargement Negotiations, Mr. Johannes Hahn stated that “the arrest lists were available already after the event”, which indicates that this was previously prepared to be used at a certain stage by Erdoğan and JDP government.[7] U.S. Secretary of State, Mr. John Kerry stressed that NATO is following closely after coup developments in Turkey and as a NATO member, Turkey should continue to “uphold democracy, including tolerating diversity”.[8] However, both Kerry and U.S. President Mr. Barack Obama condemned the coup attempt and backed the elected government.

As an objective observer who has no sympathy both for the government and Islamic communities, what I understood from this experience is that this might be a staged event in order to take the revenge of the Ergenekon and Balyoz cases. With these cases, Gülen affiliated Islamic groups tried to shake down the Kemalist secular establishment in Turkey and eventually failed. Now, it seems like pro-secular groups and Erdoğan are using this process to get rid of all Gülenists and moderate Islamists. By “staged event”, I'm making reference to the extensive powers of Turkish intelligence and police force, which are able to monitor all deeds of its citizens without legal decision or authorization. It would be non-sense to think that Turkish intelligence and police force were not following or monitoring the deeds of Turkish generals, who have a worldwide reputation for military coups due to 4 successful and many unsuccessful coups in Turkish political history. Thus, it is very logic to assume that the government and the state already knew the coup plotters and did not prevent the coup attempt in advance in order to use it later as a leverage to realize Turkish transition into Presidentialism.

What comes next is also an important discussion. It seems like President Erdoğan will establish a new Presidential system in Turkey similar to the strong Presidential model in Russia, Azerbaijan and Kazakhstan. However, unlike these countries’ secular Presidentialism, Turkish Presidentialism might include Islamic elements as well. For instance, US-based Turkey expert Mr. Soner Cagaptay thinks that President Erdoğan and his followers might use this event to realize a counter-revolution similar to that of Iran in 1979.[9] For these countries, Presidentialism might be a good alternative since they were established in the 1990s, but as a country that has been ruled by multi-party democracy since 1950, a Presidential system without necessary checks and balances would be a step back for Turkish democracy. Erdoğan supporters also ask for the legalization of death penalty for coup plotters, a notion that creates question marks about the democratic tendencies of Turkish Islamists. Erdoğan also supports this request and says he will support capital punishment if the parliament legislates it.[10]

There are many other skeptical voices about Turkey’s democratic future as well. For instance, Financial Times points out the risks of institutional collapse in Turkey[11], whereas Diego Cupolo from DW underlines the increasing isolation of secular Turks.[12] Claire Berlinski and Ali Kıncal think that the coming days would be dark for Turkey[13] and Kemal Kirişçi from Brookings Institute points out Erdoğan’s ambitions to make transition into Presidentialism by using this event as an opportunity.[14] President Erdoğan also does not deny this aspect and says that this event is a “gift from God” to him.[15] French newspaper Le Monde also claims that after coup developments in Turkey are alarming.[16] Famous Turkish journalist Mr. Can Dündar fears the government might use this event as an excuse to get rid of all opposition groups including Kurds, seculars and leftists.[17] Ömer Taşpınar on the other hand thinks that the result of this failed coup attempt is not very different from a successful coup; detentions, imprisonments etc.[18] Moreover, Amnesty International asserts that detainees are tortured by the Turkish police.[19]

The relation between Turkey’s changing foreign policy and coup attempt is also open to discussion. For instance, Barın Kayaoğlu claims that if the coup attempt is made by U.S. ally Gulenists, this might be related to Turkey’s recent rapprochement with Russia and Israel.[20] It is a fact that Russia and many other Caucasian states do not approve Gülen and his schools and accuse Gulenists for collaborating with CIA.[21] Gülen’s schools were already closed down in Russia and many other Caucasian states due to these accusations.[22] It is also interesting that Iranian official news agency recently claimed that the Russian intelligence service warned President Erdoğan for the coup attempt.[23] These news might be the earlier signs of the emergence of a new axis between Turkey-Russia-Azerbaijan-Iran against U.S. and EU. Losing his friends and support in the West, President Erdoğan might again turn towards the “East” and engage in close collaboration with Putin and his allies. Turkey’s strong energy dependency on Russia will also facilitate this trend. However, Professor Henri Barkey from Wilson Center thinks that Turkey stills needs U.S. and NATO support.[24]

My personal opinion is that, Turkish government has the right to protect itself from coup plotters, but the methods implemented by the government are wrong. Instead of emergency law and collective punishment, Turkish government could have used democratic legal procedures. Anti-democratic procedures might eventually lead to failure of these processes similar to the Ergenekon and Balyoz cases. Although emergency law now allows the JDP government to do things that are not open to legal supervision, in the years to come, these acts might turn into controversial legal cases against Turkey at the European Court of Justice. Turkish media’s attitude towards detainees also proves that this country still has a long way to go for reaching the level of a developed democracy. How to handle religious (Islamic) communities (Gülen community and other religious brotherhoods) and sects is also an important matter for Turkish democracy. Turkey could use American (Mormons, Amish community etc.) or European model (Opus Dei) concerning religious communities; allowing all religious groups without any discrimination in the private sphere, but to be careful in dealing with them in the public sphere since they have their own hierarchy which might overshadow the state’s official hierarchy. In addition, in order not to give a false image of Turkey to the international community, President Erdoğan might embrace a more democratic Presidential model similar to American Presidentialism and starts defending secularism instead of Islamism from now on. Concerning foreign policy, rapprochement with Russia in Syria seems inevitable but weakening of the relations with U.S. and NATO will not help Turkey especially at a time when risks are growing due to terrorist organizations around Turkey including ISIS, PKK and PYD.

Dr. Ozan ÖRMECİ


22 Temmuz 2016 Cuma

Türkiye'de Olağanüstü Hal ve Olağanüstü Zamanlar


15 Temmuz 2016 tarihinde yaşanan başarısız darbe girişimi ardından, Türkiye’de ilginç ve bir o kadar da tehlikeli şeyler yaşanıyor. Bu gelişmeler, dünya tarafından da kaygıyla izleniyor. Her ne kadar darbe girişiminin başarısız kalması ve halkın ve tüm büyük siyasi partilerin bu girişime karşıt duruşu dünyada takdir toplasa da, darbe girişimi sonrasında hükümetin attığı adımlar, Türkiye’nin geleceğiyle ilgili umutsuz yorumları ön plana çıkarıyor.

Erdoğan ve Gülen bir dönem çok yakınlardı...

Darbe girişimi sırasında bazı cuntacı askerler tarafından Marmaris’te kaldığı otelde yakalanmaya çalışılan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, kendi iktidarına büyük bir saldırı olarak gördüğü bu sürecin ardından intikam yemini etmiş gibi gözüküyor. Erdoğan, bu olay nedeniyle sorumlu tuttuğu İslam âlimi Fethullah Gülen ve ona bağlı olan Gülen cemaatini hedef tahtasına koyuyor. Bir zamanlar çok yakın olduğu, ancak kendisine yönelik yolsuzluk soruşturmaları ardından arasının bozulduğu Gülen cemaatine yönelik büyük bir operasyon için düğmeye basan Erdoğan, öncelikle ülkede 3 ay süreyle “olağanüstü hal” ilan etti. Teklif, TBMM’de de onaylanarak önceki gün yürürlüğe girdi. Teklif sayesinde, Bakanlar Kurulu’na bizzat Başkanlık edecek olan Cumhurbaşkanı Erdoğan, ülkeyi kanun hükmünde kararnameler vasıtasıyla yönetebilecek. Olağanüstü hal koşulları gereği, bu dönemde çıkarılan yasaların Anayasa Mahkemesi ve bağımsız mahkemeler tarafından denetimi de mümkün olmayacak. Yani Türkiye, Fethullah Gülen cemaatine mensup İslamcı kişilere yönelik tam bir “cadı avı” sürecine girmiş gibi gözüküyor. Nitekim ordu, emniyet, adliye, üniversiteler ve sivil bürokrasiden daha şimdiden 50.000 kadar kişinin işten atılması[1], bu dönemin olağanüstü niteliğini gözler önüne seriyor. Bu gidişle, 3 aylık süre zarfında işinden atılan insanların sayısı 100.000’leri bulacaktır. Ayrıca gözaltı sürelerinin uzatılması[2], Gülen cemaatine yönelik operasyonların sertleşeceğini gösteriyor.

Bu süreçle ilgili demokratik açıdan önemli bir sorun ise, dünyaya verilen mesajla ilgilidir. Daha önce Vatikan Devlet Başkanı Papa 2. Jean Paul tarafından kabul edilen[3] ve Hıristiyan ve Yahudilere yönelik genelde sertlik yanlısı değil, barış mesajları veren Gülen’e yönelik tepkiler, dünyada "Türkiye radikal İslam’a yöneliyor" algısını güçlendirebilir. Zira ABD’de büyük saygı gören Gülen, genelde “ılımlı İslam” olarak kabul edilen bir İslam anlayışına sahiptir. Hatta Gülen, Victor Gaetan’ın Foreign Affairs dergisindeki bir makalesinde, reformist görüşleri nedeniyle İslam dünyasının Martin Luther’i olarak bile adlandırılmıştır.[4] Gülen, son olarak IŞİD terör örgütüne karşıt mesajlarıyla da takdir toplamıştır.[5] Türkiye'nin Suriye politikasında IŞİD safında gözükmesi ise, bu algıyı daha da güçlendirip, ülkeyi dış politikada çok zor bir duruma düşürebilir. 

Darbe girişimi ardından Türkiye hakkındaki yayınlara ön sayfalarında yer vermeye başlayan uluslararası basın, hükümetin başlattığı "cadı avı" sürecinin anti-demokratik olduğuna dikkat çekmektedir. Bu eleştiriler, elbette ki doğrudur; ancak yapılan, yürürlükte olan 1982 anayasasının olağanüstü hal koşullarına da uygundur. Yani anti-demokratik, fakat yasal bir süreçtir. Financial Times gazetesi, Türkiye’nin “kurumsal çöküş” riskiyle karşı karşıya olduğunu yazarken, ABD’nin tanınmış Türkiye uzmanlarından Soner Cagaptay, Wall Street Journal gazetesindeki makalesinde, öfkeyle hareket eden Cumhurbaşkanı Erdoğan ve yandaşlarının 1979 İran’ına benzer bir İslami karşı-devrim süreci başlatabileceklerini yazmıştır. Kemalizm ve laiklik yanlısı tanınmış Türk gazeteci Yılmaz Özdil, darbe sonrasında oluşan anti-demokratik baskı atmosferine dikkat çekmiş, Alman DW basın-yayın kuruluşundan Diego Cupolo ise, laiklik yanlılarının sistemde giderek izole olduğuna vurgu yapmıştır. Türk entelektüel ve yazar Murat Belge ise, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu süreci toplumda birliği sağlamak yerine, kendi desteklediği toplumsal grupların siyasal hâkimiyetini diğer sosyal kesimlere kabul ettirmek için kullanacağını iddia etmektedir. Zachary Laub’a bir röportaj veren ABD’nin tanınmış düşünce kuruluşu Brookings’in Türkiye uzmanı Prof. Dr. Kemal Kirişçi de, Erdoğan’ın, bu süreçte, bir süredir fiili olarak uyguladığı Başkanlık modelini anayasal hale getirmek isteyebileceğine dikkat çekmiştir. Tanınmış siyasal yorumculardan Tarhan Erdem ise, Türkiye’de devletin çöküş riski yaşadığını belirtmiş ve darbe sonrası yaşananların (tutuklamalar, işten atmalar vs.) önceki darbe süreçlerinden pek de farklı olmadığını yazmıştır. Türkiye hakkında zaman zaman önemli makaleler kaleme alan Amerikalı yazar Claire Berlinski ise, Ali Kıncal’la beraber yazdığı makalede, Türkiye’nin geleceğinin daha da karanlık olacağını iddia etmiştir. Siyasal analist Barın Kayaoğlu ise, The National Interest dergisindeki makalesinde, darbe girişimiyle ilgili farklı senaryoları gündeme getirmiştir. Bu senaryolar şöyledir;
  1. ABD yanlısı olan ve yıllardır Türkiye’de birçok devlet kurumuna hâkim olan Gülen cemaati, Rusya ve İsrail’le yakınlaşmaya başlayan AKP’ye tepki olarak darbeyi bizzat kendisi örgütlemiştir.
  2. Darbe girişimi, AKP ve Erdoğan’ın ülkede Vladimir Putin tarzı bir güçlü Başkanlık modeli inşa etmek için kurguladığı bir oyundur.
  3. Darbe, hem Gülen cemaati, hem de Erdoğan’a karşı olan Kemalizm ve laiklik yanlısı bir cunta tarafından gerçekleştirilmiştir.
Hangi görüş doğru olursa olsun, bir şey kesin olarak gerçektir; Türkiye, hızla daha otoriter bir yönetime doğru sürüklenmektedir. Olağanüstü hal ve kanun hükmünde kararnamelerle yönetim süreci, bir bakıma Başkanlık sistemine alışma dönemi olarak da okunabilir. Bu süreç sonunda bir referandum ile Türkiye’de Başkanlık sistemine geçilebilirse, Erdoğan, şimdi geçici olarak kullandığı yürütme yetkilerini temelli ve anayasal olarak kazanacak ve Cumhurbaşkanlığı makamını aktif yürütme makamına yükseltecektir. Bu süreçte devletten Gülen cemaati mensuplarıyla birlikte AKP’li olmayanların da atılması ise, her ne kadar Türkiye’de memurlar kanunu 7. maddesinde tarafsız memur profili öngörse de[6], devletin bürokratik kadrolarının tamamen AKP tarafından kontrol edilmesi anlamına gelecek ve muhalefet partilerini iyice güçsüz düşürecektir. Bu nedenle, Türkiye’deki çok partili parlamenter sistem, çok kısa bir süre içerisinde hâkim parti modeline dayanan bir Başkanlık rejimine dönüşebilir. Siyaset Bilimi literatüründe otoriter tek parti sistemi ile demokratik çok partili sistem arasında bir yerde konumlanan; kâğıt üzerinde birden çok partinin var olduğu ve özgürce yarıştığı, ancak fiiliyatta çeşitli kültürel sebepler ve devlet desteği nedeniyle bir partinin seçimleri daima kazandığı bu sistem, Rusya, Azerbaycan ve Kazakistan’daki yönetim modellerini andırmaktadır. Ancak o ülkelerden farklı olarak, Türkiye’deki yönetimin daha İslami olmasından endişe edilmektedir. Dahası, 1990’larda kurulan bu ülkelerde bu yönetim modeli anlam kazanırken, Türkiye gibi yıllardır çok partili parlamenter demokrasiye alışkın bir ülkede bir geri adımı ifade etmektedir.[7]

Umarız, Türkiye, bu olumsuz süreci en iyi şekilde atlatır ve demokrasisini güçlendirir… Bu süreçte darbeye fiili olarak katılanlar dışında kimseye tepki gösterilmemesi ve askere toptan düşmanlık yapılmaması ise, demokratik ve ahlaki açıdan doğru bir tavır olacaktır. Yine dünyadan gelen eleştirileri ciddiye almak, Türkiye açısından çok daha doğru ve faydalı bir yaklaşım olabilir.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ


20 Temmuz 2016 Çarşamba

Askeri Darbe Olgusu ve Farklı Yaklaşımlar


Türkiye’de 15 Temmuz 2016 tarihinde gerçekleşen başarısız askeri darbe girişimi, Fransızca’dan İngilizce’ye “coup d’état” veya kısaca “coup” olarak geçmiş bu Siyaset Bilimi kavramını yeniden tartışmaya açtı. Türkiye’nin de 4 başarılı (27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971, 12 Eylül 1980, 28 Şubat 1997) ve sayısız başarısız askeri darbe girişimi yaşamış ve halen yaşayan bir ülke olduğu düşünülürse, bu olguyu yakından incelemek ve darbeler konusundaki farklı görüşleri ele almakta fayda var.

Öncelikle, Soğuk Savaş gibi ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki ideolojik rekabetin zirve yaptığı bir dönemde son derece yaygın olan ve özellikle geri kalmış ya da gelişmekte olan ülkelerde siyasetin doğal bir unsuru haline gelen askeri darbelerin, günümüzde demokrasilerin yaygınlaştığı bir ortamda hangi yoğunlukta gerçekleştiğine bakmakta fayda var. Statista.com’un oluşturduğu ve İngiliz The Independent e-gazetesinin derlediği verilere göre[1]; dünyada 2011 Ocak-2016 Temmuz tarihleri arasında geçen 5,5 yıllık dönemde 20 başarısız, 6 başarılı darbe olmuştur. Başarılı darbeler; 11 Şubat 2011 Mısır darbesi, 22 Mart 2012 Mali darbesi, 12 Nisan 2012 Gine-Bissau darbesi, 3 Temmuz 2013 Mısır darbesi (Sisi darbesi), 22 Mayıs 2014 Tayland darbesi ve 21 Eylül 2014 Yemen darbesidir. Bu darbelere daha yakından bakıldığında, başarılı darbelerin büyük ölçüde Afrika ülkelerinde -Tayland haricinde hepsi- gerçekleştiği ortaya çıkmaktadır. Aslına bakılırsa, 20 başarısız darbenin de büyük ölçüde Afrika ülkelerinde olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, askeri darbe olgusu dünya siyasetinde hala kısmen etkili olsa da, bu etki, daha çok geri kalmış ya da gelişmekte olan ülkelerde yaşanmaktadır. Bu anlamda, Türkiye gibi Avrupa Birliği üyeliğine aday ve önemli bir ülkede askeri darbe yapılmaya çalışılması, son derece üzücü bir olay ve bu ülkenin demokratik seviyesinin dışavurumu açısından da inanılmaz kötü bir referanstır. Ancak bu genel görüş dışında, özellikle Türkiye ve Mısır gibi askeriyenin tarihsel olarak siyasette çok önemli olduğu ve genelde dini azınlıklar (Hıristiyanlar, Yahudiler vs.) ve laik kesimler için koruyucu rolü üstlendiği ülkelerde, askeri darbelere halktan ciddi ölçüde destek verilmesi de yadsınamayacak ve dikkat çekici bir unsurdur. Mısır, 2013 Temmuz’unda bu süreci yaşamış, Türkiye ise birkaç gün önce adeta direkten dönmüştür. Halkın demokrasiye sahip çıkması neticesinde darbenin başarısız kalması, Türkiye’yi muhtemelen büyük bir badireden korumuştur. Genel tabloya bakıldığında ise şu görülmektedir; bugüne kadar dünyada yaşanan askeri darbelerin yüzde 37’si Afrika, yüzde 32’si Latin Amerika, yüzde 13’ü Ortadoğu ve yüzde 16’sı Asya’da gerçekleşmiş, Avrupa’da ise bu oran yüzde 2,6 düzeyinde kalmıştır.[2] Dolayısıyla, askeri darbeler, daha çok bir üçüncü dünya olgusudur denilebilir.

Peki, demokrasinin artık adeta bir standart haline geldiği Siyaset Bilimi disiplininde, askeri darbe olgusuna günümüzde nasıl bakışlar söz konusudur? Bu branşa hâkim olan klasik demokrasi yaklaşımı, askeri darbeleri halk iradesinin tecelli etmesi ve özgür siyasi rekabetin oluşmasını engelleyen bir kuraldışı yaklaşım -spor tabiriyle faul- olarak görür ve darbelerle mücadele edilmesini en temel demokratik değerler arasına koyar. Robert Dahl, Samuel Huntington, Juan Linz ve Alfred Stepan gibi ünlü Karşılaştırmalı Politika uzmanı akademisyenler, bu yaklaşımın öncüleri olarak sayılabilirler. Bu görüş, günümüzde özellikle Batı dünyasında çok ağır basmasına karşın, literatürde farklı görüşlere de yer verilmektedir. Bu görüşler, bilhassa anti-demokratik rejimlerin kökleştiği ve demokratik seçimlerin yapılamadığı durumlarda muhalefete başka çıkar yol bırakılmadığı ve sonuçları itibariyle bazı darbelerin daha özgürlükçü ve liberal (dictablanda[3] gibi) rejimler yaratabileceği gibi tezler üzerinde durmaktadır. Buna son örnek, 15 Temmuz 2016 tarihindeki Türkiye askeri darbe girişimini destekleyen Amerikalı Profesör Daniel Pipes olmuştur.[4] Pipes, “Why I Rooted for the Turkish Coup Attempt” adlı makalesinde, Türkiye’deki seçimlerin demokratik olmadığı ve önceki askeri darbelerin Türkiye’de iyi sonuçlar yarattığı şeklindeki iki temel tez üzerinde durmuştur.

Erik Meyersson da, 23 Aralık 2013 tarihli “Political Man on Horseback: Military Coups and Development” makalesinde[5] bu konuda önemli saptamalar yapmıştır. 1950-2013 yılları arasında 94 farklı ülkede 232 defa gerçekleşen askeri darbelerin dörtte birinin demokratik yoldan seçilmiş hükümetlere karşı yapıldığını belirten Meyersson, Batı hükümetlerinin, özellikle demokratik olarak görmedikleri Latin Amerika’daki aşırı sol (Şili’deki sosyalist Salvador Allende hükümetine karşı yapılan 1973 Augusto Pinochet darbesi) ve  Kuzey Afrika ile Ortadoğu’daki İslamcı hükümetlere karşı (Radikal İslamcı İslami Selamet Cephesi-FIS’e karşı yapılan 1992 Cezayir darbesi), zaman zaman askeri darbelere destek verdiği tespitini yapmıştır. Yine Türkiye’de yapılan askeri darbeler, ülkede güvenlik ortamının kaybolduğu ve halkın iç savaşa benzer ölçüde birbirine düştüğü dönemlerde yapılmış ve siyasete bazı açılardan istikrar getirmiş darbeler olarak Batı’dan kısmi destek almayı başarmıştır. Meyersson, askeri darbelerin nedenleri konusunda da literatürde yer alan görüşleri özetlemektedir. Ona göre, askeri darbelerin temel nedenleri; zayıf devlet kurumları, ordunun siyasi gücü, sosyal çatışmalar ve ekonomik kriz olarak belirtilebilir. Çalışmasında 4 askeri darbeyi (1973 Şili, 1980 Türkiye, 1982 Bangladeş, 1992 Cezayir) örneklem olarak inceleyen Meyersson, kendi oluşturduğu matematiksel metodoloji doğrultusunda ve bu örnekler ışığında, askeri darbelerin etkilerini ölçmektedir. Bunun sonucunda ise, askeri darbelerin sonuçlarının zaman zaman başarılı, zaman zaman ise başarısız olduğunu söylemektedir. Buna göre; Türkiye, Cezayir ve Şili gibi örneklerde askeri darbeler yaygın bir iç savaşı önlemek veya sonlandırmak ve devletin tamamen çöküşünü önlemek anlamında başarılı olurken, insan haklarının korunması konusunda ise çok başarısız görüntüler çizmişlerdir. Buna karşın, Şili ve Türkiye örneklerinde, askeri darbeler ekonomik açıdan da başarılı performans göstermişlerdir. 1980’lerde Türkiye ekonomisi hızla liberalleşmiş; krizdeki ekonomi düzelmiş ve halka yeni iş imkânları yaratılmıştır. Dolayısıyla, askeri darbeler, ilginç bir şekilde zaman zaman iyi sonuçlar vermiştir. Elbette bu, kesinlikle askeri darbeler iyidir anlamına gelmemektedir. Lakin bir devletin toptan çöküşünün ve iç savaşın söz konusu olduğu durumlarda, askeri darbeler, tıkanmış demokratik rejimden daha başarılı olabilirler.

Bu konuda bir diğer önemli güncel çalışmayı ise Hacettepe Üniversitesi’nden Müge Kınacıoğlu yapmıştır. All Azimuth dergisinin Ocak 2012 tarihli sayısında yayınlanan “Forcing Democracy: Is Military Intervention for Regime Change Permissible?” adlı makalesinde[6] bu konuyu araştıran Kınacıoğlu, rejim değişikliği için askeri darbelerin gerçekleştirilmesinin meşru olup olmadığı konusunu incelemiştir. Bu doğrultuda, “güç kullanımı”, “demokrasi”, “uluslararası hukuk” gibi kavramları inceleyen Kınacıoğlu, her ne kadar bazı durumlarda askeri darbeler zaten anti-demokratik olan rejimlere karşı gerçekleştirilse de, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi ve Genel Kurulu’nda bu gibi hareketlerin büyük ölçüde kınandığı, dolayısıyla, özellikle uluslararası hukukta askeri darbelerin karşılığının olmadığı sonucuna varmaktadır.

Sonuç olarak, askeri darbelerin kötü olduğu ve bunlara engel olunması için çaba gösterilmesi gerektiği, ancak demokratik idealizmin de zaman zaman toplum ve ülkeleri çok daha kötü durumlara götürebildiği söylenebilir. Buna göre; bir toplumda ortalama gelir seviyesinin en az 10.000 Amerikan doları seviyesine gelmesi, halkın ortalama eğitim süresinin 10 yılı geçmesi, kadın-erkek eşitliğinin genel olarak toplumca benimsenmesi, iç çatışmaların ve terörizmin yaygın olmaması ve seçimlerin özgür ve adil bir ortamda gerçekleşmesi gibi temel koşulların sağlanması durumunda, her ülkede demokrasinin yaşayabileceği iddia edilebilir. Ancak bu koşullar oluşmadan demokrasi denenmesi, Suriye ve Irak örneklerinde olduğu gibi felaketle de sonuçlanabilmektedir. Türkiye ise, siyasal elitinin zaman zaman yaptığı radikal açıklamalar ve uygulanan bazı anti-demokratik politikalara karşın, demokrasiyi şimdilik ayakta tutabilecek bir ülke gibi görünmektedir. Ancak demokrasinin daha da azaltılması durumunda, ilerleyen yıllarda Türkiye'deki demokrasinin de ayakta kalması iyice zor hale gelebilir.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ

[2] Erik Meyersson (2013), “Political Man on Horseback: Military Coups and Development”, s. 13, Erişim Tarihi: 20.07.2016, Erişim Adresi: https://fd76802f-a-62cb3a1a-s-sites.googlegroups.com/site/erikmeyersson/coups_meyersson_131222.pdf.

18 Temmuz 2016 Pazartesi

Un Coup D'Etat Sans Succès en Turquie


Un jour après l’attaque terroriste à Nice, la Turquie a expérimenté un coup d’état sans succès. Plusieurs soldats ont premièrement commencé d’entourer le pont du Bosphore à Istanbul. A Ankara, deux avions de guerre (F-16) et quelques hélicoptères de Sikorski ont attaqué les installations d’Etat comme l’Organisation National de Renseignement (MIT), l’Etat-Major Général et le parlement turc (TBMM). Le premier ministre turc Monsieur Binali Yıldırım a annoncé qu’il y a un coup d’état dans le pays mais ils vont continuer à résister. Les soldats ont capturé le TRT, la chaine de télévision officielle en Turquie. La présentatrice de TRT, Madame Tijen Karaş a du lire la déclaration de coup par force préparé par la junte appelée « La Comité de Paix dans le Pays » (Yurtta Sulh Komitesi).

La déclaration de coup en TRT

Jusqu’a ce moment, il me semblait que le coup va être réussi car le peuple turc n’a pas protesté contre les soldats dans les rues. Il y avait en même des personnes qui ont commencé à féliciter le coup. Mais quand le Président de la République, Monsieur Recep Tayyip Erdoğan a apparu dans les écrans de télévision via des applications d’internet, le destin de la Turquie a changé. Erdoğan a declaré qu’il est en bon santé et en sûreté. Il a aussi encouragé les citoyens pour sortir dans les rues et lutter contre les soldats. L’annonce d’Erdoğan a changé tout; les citoyens ont commencé ce fois à protester les soldats. Les groupes islamistes ont même attaqué les soldats. Le conflit a duré jusqu’au matin entre les soldats, les policiers et les citoyens. Le coup d'état avorté a fait 161 tués et 1.440 blessés dans les forces loyalistes et chez les civils. Suivant le coup sans succès, au total, quelque 6.000 militaires ont déjà été placés en garde à vue, dont 103 généraux et amiraux. Près de 3.000 mandats d’arrêt ont aussi été délivrés à l’encontre de juges et de procureurs.

Le moment qui a changé le destin de la Turquie

Alors, comment on peut commenter sur ce coup d’état?
  • Le coup d’état était réel.
  • Le coup d’état n’a pas réussi.
  • Le coup d’état a été organisé par une petite junte dans l’armée turque qui n’a pas pu prendre l’appui des chefs militaires. C’était un expriment fou et n’avait pas de chance de réussir.
  • Il y a beaucoup de gens dans la Turquie, plutot dans les groupes adversaires de l’AKP, qui pensent encore que le coup d’état n’était pas réel et a été organisé par Erdoğan. Cette idée n’est pas rationnelle.
  • Les chefs de l’AKP ont accusé Fethullah Gülen pour le coup. Gülen est un homme de dieu musulmane qui vit en Etats-Unis. Il y a beaucoup de sympathisants de Gülen en Turquie mais l’armée turque est connue pour son tradition Kémaliste; laïque et moderne opposée au communauté Islamique de Gülen. Alors, le peuple turc toujours attend les preuves et les arguments prouvant la connexion entre la junte et le communauté de Gülen.   
  • Le coup d’état a discrédité l’armée turque. Maintenant la lutte de la Turquie contre les organisations terroristes comme le PKK et l’Etat Islamique va être plus difficile car il y a peu de générales dans l’armée turque et le moral des soldats est en terrible condition.
  • L’armée turque a perdu son rôle politique dans le pays. Les réserves de l’armée turque contre la question kurde et le problème de chypre ne vont pas être efficaces maintenant.
  • Monsieur Erdoğan est devenu encore une fois un champion de démocratie grâce à son réaction courageuse contre les putschistes. Il va utiliser cet événement pour transformer le système en régime présidentiel et il va être réussi.
  • Maintenant la peur est dominante en Turquie dans les parties et les groupes opposants. Ils pensent que Monsieur Erdoğan et son parti peuvent utiliser le coup d’état pour écraser l’opposition complètement et imposer un régime islamiste comme la révolution islamique de l’Iran en 1979.
  • Les supporteurs d’Erdoğan veulent la légalisation de la peine capitale pour les putschistes. Erdoğan a aussi dit qu’il va essayer de faire ce que les citoyens veulent. Mais la Turquie a déjà interdit la peine capitale en 2001 pour le processus de l’adaptation avec l’Union Européenne.
  • Les attaques contre les soldats pendant le coup ont montré que le peuple turc maintenant a intériorisé la démocratie. Mais le lynchage des soldats par les groups islamistes radicals a aussi indiqué que la démocratie sans contrôle et droit peut être très dangereuse.
  • Monsieur Erdoğan doit agir avec calme. Il doit continuer à défendre la démocratie sans perdre son contrôle avec des sentiments de revanche.        
Quelques photographes;





Dr. Ozan ÖRMECİ